تاریخچه پیدایش و سیر تکامل ماشینهای چاپ برجسته

طراحی و ساخت ماشینهای چاپ یکی از مدارک ارزنده خالقیت، ابتکار و تفکر انسانی است. این راهی است که آغازکنندگان هنر چاپ طی کردند که هنوز هم بسیار ارزشمند است و چیزی از اعتبار تاریخی ابداعات جالب آنها کاسته نشده است. تا چندین قرن چاپ و تکثیر به همان صورت ساده و دستی انجام میشد. بدین گونه که کاغذ روی فرمهای مرکبی شده سنگی یا چوبی حکاکی شده، قرار داده میشد و به وسیله مالش و اصطکاک دست روی آنها، چاپ صورت میگرفت
سیستم هدایت ماشینی فرم : در اواسط قرن پانزدهم در یک مقطع زمانی که تعداد زیادی از ماشینهای صنایع دیگر به بازار آمده بودند، اولین سیستم ماشینی هدایت فرم برای چاپ و نمونه برداری نیز ساخته شد. با وجود اینکه از نظر فنی، ساختمان این سیستم ساده بود ولی حدود ۳۰۰ سال بدون تغییر ساختاری چشمگیری باقی ماند.
ساخت اولین پرس چاپ : در سال ۱۴۴۰ میالدی اولین پرس چاپ، طبق نقشه یوهاس گوتنبرگ، توسط یک خراط به ام کُنرادزاه اشباخ از اهالی اشتراسبورگ آلمان از چوب ساخته شد، متأسفانه نه از خود پرس و نه حتی از تصاویر پرسهایی که بعداً از روی آن ساخته شد اطالعاتی در دسترس نیست، ولی شواهد نشان میدهد که بایستی گوتنبرگ ترغیب شده باشد پرس دیگری را تحویل بگیرد. این پرس شبیه به پرس کاغذ سازها بود.
حقیقتاً اولین پرس چاپ دارای ویژگیها و نکات مهمی بود که بعدها نیز در ماشینهای چاپ برجسته به کار رفت. ویژگیهایی مانند: پایه و بدنه اصلی ماشین، سیستم بستر یا حامل فرم و سیلندر فشار، البته سیستم مرکب دهی در آن پیشبینی نشده بود.

پرس دستی چوبی
مکانیزم کار : در این ماشین کلیه کارهای چاپی در دفعات متعددی صورت میگرفت. مرکبدهی به فرم چاپی توسط مشته های چرمی (تامپون)، قرار دادن کاغذ روی درپوش، استقرار و گونیا نمودن کاغذ، بستن قاب و در آخر نگهداری کاغذ توسط یک قاب (ماسک). این قاب درست به اندازه فرمهای چاپی ساخته میشد. قاب با ماسک (قالب)خود، هنگام بسته شدن صفحه درپوش پرس، کاغذ چاپی را محکم نگاه میداشت تا بتواند روی فرم چاپی قرار گیرد که همزمان از کثیف شدن نیز محفوظ میماند. با عملکرد یک اهرم لنگ، یک تسمه قوی بستر فرم را به زیر صفحه فشار هدایت میکرد. با گرداندن محور پیچ اصلی دستگاه توسط یک اهرم، صفحه کاملا صاف پرس پایین آمده و کاغذ را به فرم چاپی پرس میکرد. پس از اتمام چاپ، این صفحه به همان شیوه ال کشیده میشد. صفحه حامل فرم به خارج هدایت شده، درپوش و قاب کوچک به صورت لوالیی باز و کاغذ چاپ شده خارج میشد.

کیفیت کار چاپ شده : چاپ های خوبی که از این پرس به دست میآمد در واقع بیشتر حاصل کار هنرمندان چاپکار بود. روی این پرس ساده چوبی دستی که پرس کاملی هم نبود، هنرمندان چاپکار میتوانستند چاپهایی با کیفیت باال به دست آورند که نهتنها در آن زمان بسیار زیبا بود، بلکه هنوز هم از ارزش زیادی برخوردار است.
روش کار : تا جایی که میدانیم در آن زمان به منظور ارائه چاپهای با کیفیت باال، دو نفر چاپکار روی اینگونه پرسها کار میکردند. یک نفر به عنوان استاد چاپ، که کاغذ را در محل خود قرار میداده و کاغذ چاپ شده را از دستگاه برمیداشت و احتماالً دسته اهرم را میگرداند، و یک نفر به عنوان استاد مرکبدهی که با مشتههای چرمی (تامپون) وظیفه سنگین مرکبدهی یکنواخت به فرم را به عهده داشت . با وجود محکم و بزرگ بودن پرس، درپوش آن از نظر کار چاپ ضعیف بود. به گونهای که صفحات بزرگ دو برگی را میبایست در دو مرحله چاپ میکردند.

ساخت اولین پرس فلزی : در سال ۱۷۷۲ یک نفر حروفریز به نام ویلهلم هاس توانست تغییرات قابل توجهی در پرسهای معمولی به وجود آورد؛ و چون بیشتر قطعات ماشین او فلزی بود از نظر چاپ بسیار قویتر بود.

تغییرات مکانیکی : هاس برای به وجود آوردن نیروی بیشتر در لحظه چاپ، از سیستم چرخ طیار استفاده کرده بود. همچنین از اهرمی با دسته بلندتر استفاده کرد و در دو سر آن نیز یک کره فلزی قرار داده بود. با این وجود او اجازه نداشت پرس خود را برای چاپخانهها بسازد. زیرا برای او به عنوان حروفریز، چنین حقی را قائل نبودند. از اینرو پسر او توانست اختراع پدرش را قابل استفاده کند.
– مکانیزم تغییرات فشار چاپ : لرد چارلز استانهوپ در سال ۱۸۰۰ با یک پرس دستی آهنی که در آن دستهای به اهرم عملکننده اصلی ماشین متصل بود، توانست نیروی فشاری را به میزان زیادی کاهش دهد و یا به اندازه الزم تنظیم کند. یک وزنه تعادل کار اهرم عملکننده تیگل (سیلندر فشار) را تسهیل میکرد.

سیستم اهرم زانویی : با اختراع پرسهای مجهز به اهرم زانویی در سال ۱۸۰۳، انجام تغییرات اصولی در ساخت پرسهای دستی میسر شد. نوع ساختمان بخشهای مهم این پرسها را ممکن است بتوان در برخی از ماشینهای نمونهگیری بخش حروفچینی چاپخانه ها ملاحظه نمود.
مخترعین پرس های مجهز به اهرم زانویی، ثبت اختراع خود را در مورد ساخت ماشینهای مدرن چاپ به مدت یک سال به تأخیر انداختند. ولی در همین زمان با جدیت به کار ساخت ماشینهای سریع چاپ ادامه دادند. اگر کسی در آن زمان به اولین ماشین سیلندری چاپ عنوان (ماشین سریع) میداد، به ویژه تا زمان ساخت ماشینهای سریع چاپ کامل، درست بود. زیرا این ماشین واقعاً نسبت به ماشینهای دستی سریعتر چاپ میکرد.

ساخت ماشینهای سیلندری توقفی : در همین زمان، ماشینهای سیلندری با فرم تخت و با ویژگی ماشین سیلندری توقفی تولید و به نام پرس سریع نامیده شدند

تعریف پرسهای سریع : امروز تعریف کلی ما از پرسهای سریع بدینگونه است: کلیه ماشینهای چاپ که مکانیزم محرکه آنان دارای موتور جداگانه باشد و سیستم هدایت مرکب مستقل و قابل تنظیم داشته باشند و ضمناً بتوانند تیراژ چاپی را به صورت تولیدی چاپ کنند، جزء ماشینهای سریع محسوب میشوند

ماشینهای تیگل با فرم تخت و ماشینهای روتاسیون :
پس از ماشینهای سیلندری این ماشینها نیز جزء ماشینهای سریع محسوب شدند. ماشینهای مدرن نمونه گیری نیز در حالی که از نظر فنی، قطعات و اجزای اصلی ماشینهای سیلندری در آنها به کار رفته است، ولی از نظر اقتصادی فاقد شرایط تولید چاپ هستند.